Millet(Akdarı) Unu Nedir?
Akdarı / Millet , genetiğiyle oynanmamış, kurak ve tropikal bölgelerde yaygın olarak yetiştirilen bir tahıldır. Küçük, açık sarı bir tohumu vardır. Ayrıca da kuraklığa toleranslıdır. Akdarı boyutu küçük, yuvarlak şekilli, beyaz, gri, sarı ya da kırmızı renkleri olan bir tahıldır. Millet unu , vitamin ve minerallerce zengin bir besin olup, glutensiz beslenme için ideal bir gıdadır. Akdarı yani Millet tahılından elde edilen millet (akdarı) unu kalorisi düşük ve lezzetlidir. Glutensiz beslenme için Millet unu , çölyak hastalarının tercihi olup, uzun süre tokluk hissi verir.
Nerede Yetişir?
Millet (Akdarı) küçük tohumlu çimdir. Kuru bölgelerde uygun toprak verimliliği ve nem koşulları altında yetişir. Özellikle, Millet , Asya, Afrika ve Hindistanda bir çok ürünün ana bileşeni olan önemli gıda tahılıdır(1).
Millet / Akdarı üretiminde genel su ihtiyacının düşük olması, sürdürülebilir tarım içinde ona avantaj sağlar(2). Millet tahılı, ülkemizde (inci, ragi, kum ve cin darı üretimi) sınırlı olarak üretilip tüketilmektedir. Millet / Akdarı tahılının , Pearly (inci darı), finger (Ragi darı), foxtail (cin darı), proso (kum darı), little (küçük darı), kodo (kodo darı), barnyard gibi türleri vardır(1).
Akdarı(Millet) Besin Değeri
Çapraz kontaminasyonla bulaşı olmadığı takdirde, gluten intoleransı olan bireylerin tercih edeceği Millet unu besleyiciliği yüksektir. Ayrıca pirinç ve buğdaydan daha fazla ham lifi (%4,3) ve mineral içeriği (%2,7) olduğu bulunmuştur. Diyet lif, magnezyum, kalsiyum, manganez, triptofan, fosfor, B grubu vitaminleri ve ayrıca antioksidanlar açısından zengindir. Önemli miktardaki fitokimyasal içeriğine sahip olan, Millet kalsiyum açısından da zengindir.
Millet(akdarı) unu karbonhidrat ve lif açısından olduğu kadar yağ bakımından da zengindir(3). Ayrıca Milletin bileşimindeki yüksek lizin, doğal şekerle birleşip, zihnin ihtiyacı olan enerjiyi de sağlıyor.
Enerji, yağ, protein ve vitamin içeriği diğer tahıllardan daha iyidir. Proteinlerin yapı taşı olan aminoasit açısından da iyi bir profil taşır. Aminoasit bileşimi kaynaklı, Vegan beslenenler içinde tercih edilen tahıldır. Akdarı tahılında, sülfürlü yapıda olan metiyonin ve sistein bulunur(4). Tırnak, saç, kemikler ve cilt için önemli bir mineral madde olan silisik asiti de içerir. Bu özelliği ile sindirimi kolaylaştırması, Millet unun bilinirliğine ve kullanımına olumlu etki yapmıştır.
Ancak uzmanlar, vücuttaki iyot emilimini engelleyebilme riski olduğunu ortaya koymuştur. Bu nedenle, hipotiroidizm hastaları için tüketiminde kontrollü olmalarını tavsiye ediyor.
Millet Ununun Sağlığa Etkileri
Kişilerinin günlük beslenme dengesinin bozulması bir çok kronik hastalıklara maruz kalmalarına neden olur. Millet unu , bu kronik hastalıklardan birisi olan çölyak hastalarının glutensiz beslenme diyetlerinde yer almaktadır.
Millet(Akdarı) ununun glisemik indeksi (39.5) pirincinkinden daha düşükdür(73.9). Bu yüzden pirincin yerine diyabetik beslenmede de yer alır(5). Yorgunluk ile mücadeleye yardımcı ve sindirim sistemi için faydalıdır.Çocuklar yıllarında astıma karşı koruyucu etkisi vardır.
Millet(Akdarı) unu , steroidler ve fenollik bileşikler(kateşin, kuersetin, hesperidin, alkaloidler) açısından zengindir. Bu özelliğinden farklı hastalıkların tedavisinde de bitkisel ilaçlara eklenmektedir(6). Millet ununun, kardiyovasküler hastalık, tip II diyabet, gastrointestinal kanser ve bir dizi başka hastalık risklerinin azaltılması ve kanseri önleme gibi çeşitli koruyucu özelliği olduğu araştırmalarla ispatlanmıştır. İçerdiği fenolik bileşiklerin, Diabetes mellitus, hiperkolesterolemi, düşük dansiteli lipoproteinlerin oksidasyonu ve gastrointestinal hastalık riskini azalttığı da ortaya çıkmıştır.
Anti-oksidatif aktivitesi ve serbest radikal süpürücü rolü kanıtlanan Millet, lif, vitamin, protein ve mineral içeriğinin yüksek olmasından fonksiyonel gıda grubunda da yer alır(6,7). Metabolik artıklarla sürekli kirlenen ve ağırlaşan kanın temizlenmesinde de asit oluşumunu engeller.
Millet(Akdarı) Unu İçeren Yiyecekler
Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Bilimler Akademisi tarafından Millet ununa “süper tahıl” adı verilmiştir. Parmak millet, tahıllar içinde en besleyici olanlardan ön plana çıkmıştır. Mayasız ekmek, helva, puding , muffin ve kek gibi hamur işleri ürünlerinde Millet unu vazgeçilmezdir.
Hammaddesi Akdarı olan Boza, kış günlerinin en bilinen ve sevilen içeceğidir. Boza ustaları, Akdarı öğütme prosesinden sonra , üzerine su ekleyip pişirir. Şeker ilavesiyle, laktik asit ve alkol fermantasyonu ile Boza hazırlanır. Bisküvi üretiminde ise, acı tad nedeniyle reçetelerinde millet unu yer almaz.
Millet (Akdarı) unu yaygın olarak yetiştirildiği Hindistan’da ambali, mudde, roti gibi geleneksel gıdaların üretiminde kullanılır. Gluten içermediği için hamurlaşma kabiliyeti açısından zayıftır. Pilav, krema/lapa, köfte ve tatlı yapımında da kullanılır.
İçeriğinde acı tadı ve mineral tuzlarının emilimini engelleyen saponin bulunur. Kullanımı sırasında saponini uzaklaştırmak için, 4-6 saat suda bekletmek de gerekir.
Kaynakça
1.Kumar,A., Tomer,V.,Kaur, A., Kumar, V., Gupta, K.,(2018), Millets: a solution to agrarian and nutritional challenges,Agriculture & Food Security volume 7, Article number: 31 (2018)
2. Devi,P.B., Vijayabharathi,R., Sathyabama, S., Malleshi,N.G.,Priyadarisini,B.P.,(2014). Devi,Health benefits of finger millet (Eleusine coracana L.) polyphenols and dietary fiber: a review,J Food Sci Technol. 2014 Jun;51(6):1021-40. doi: 10.1007/s13197-011-0584-9. Epub 2011 Nov 22.
3. FAO Rome (1995), Sorghum and millets in human nutrition. (FAO Food and Nutrition Series, No. 27) ISBN 92-5-103381-1, https://www.fao.org/3/T0818E/T0818E0b.htm
4. Anitha, S., Govindaraj, M., Potaka , J. K. (2020), Balanced amino acid and higher micronutrients in millets complements legumes for improved human dietary nutrition.
Cereal Chemistry 2020. Volume97, Issue1 Special Issue: Cereal Grains for Nutrition and Health 74-84 January/February 2020
5. Bora, P., Ragaee, S., Marcone, M.,(2019),Characterisation of several types of millets as functional food ingredients, Int J Food Sci Nutr. 2019 Sep;70(6):714-724. doi: 10. 1080 / 09637486. 2019. 1570086. Epub 2019 Apr 10.
6. Bwai,M.,Afolayan,M., Abayomi,O.,(2014) , Proximate composition, mineral and phytochemical constituents of Eleusine coracana (finger millet) Mathematics International Journal of Algebra and Computation Published 13 October 2014.
7. Yang, Y., Cheng, Z., Li, W., Yao,L., Li,Z., Luo,W.,Yuan,Z.,(2016) The emergence, development and regional differences of mixed farming of rice and millet in the upper and middle Huai River Valley, China, Science China Earth Sciences volume 59, pages1779–1790
