GLUTENSİZ DİYET VE İRRİTABL BAĞIRSAK SENDROMU

irritabl bağırsak sendromu

İRRİTABL BAĞIRSAK SENDROMU (İBS) NEDİR?

Adını mutlaka duymuş olduğunuz bu hastalık halk arasında Huzursuz Bağırsak Sendromu olarak da adlandırılmaktadır. Çok sık kabız olduğunuzda veya ishal gibi durumlarda yaşadığında diğer bağırsak sorunları ile karıştırılmaktadır.

Nedir tam olarak bu irritabl bağırsak sendromu.

Organik bir nedene bağlanamamakta ve bağırsak hareketlerinde değişim yaşanmaktadır. Bunlara ek olarak sürekli devam eden karın ağrısının defekasyon (dışkılama) ile rahatlaması ile karakterize bağırsak fonksiyon hastalığı olarak tanımlanmaktadır. Sindirim sistemi hastalıkları içerisinde en sık rastlanan kronik fonksiyonel bir hastalıktır. Hayati bir tehlikesi olmamasına rağmen günlük yaşamı oldukça zor bir hale getirmektedir. Bireyler, hastalıkla başa çıkmada yetersiz kalmakta, psikolojik sorunlar ile beraber sosyal hayatları olumsuz etkilenmektedir.

İRRİTABL BAĞIRSAK SENDROMUNUN NEDENLERİ?

Nedeni tam olarak bilinmemekle beraber birçok dış etkene ve genetik altyapı ile etkileşimi olduğu düşünülmektedir. Bu yüzden nedenlerinden daha çok risk faktörlerine ve klinik belirtilere göre uygulanacak olan tedaviye dikkat çekilmektedir.

RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

Her iki cinsi de etkileyebilen bu hastalık, erkeklere oranla kadınlarda daha sık gözlemlenmektedir. Yapılan çalışmalara göre İBS’li bireylerin %75’inin kadın olduğu bildirilmektedir. Ayrıca östrojen kullanımı, uzun süreli gastroentrit geçmişi, antibiyotik kullanımı, gıda intoleransı gibi risk faktörleri bulunmaktadır. Bunlara ek olarak kötü yaşam şartları, stres ve yüksek öğrenim düzeyi risk faktörleri arasına girmektedir. Yapılan çalışmalara göre çocukluk döneminde kötü bir aile yapısına sahip olmak, ebeveyn ölümü ve istismar durumlarına benzer travmatik olaylar net bir şekilde irritabl bağırsak sendromu ile ilişkilendirilmektedir. Psikiyatrik bozukluklar İBS’ye eşlik etmektedir. Anskiyete, depresyon vb. psikiyatrik rahatsızlıkların bağırsak geçirgenliğini arttırarak immün fonksiyonları olumsuz etkilediği düşünülmektedir. Bağırsak geçirgenliğinin artmış olması beyinde üretilen serotonin gibi hormonların konsantrasyon dengesini bozabileceği ile ilişkilendirilebilir. Serotonin konsantrasyonlarına bağlı olarak bağırsak motilitesinde (hareketlilik) değişkenlik gözlemlendiği çalışmalar bulunmaktadır. Kötü bir beslenme düzenine sahip olmak da yine risk faktörleri arasında bulunmaktadır.

irritabl bağırsak sendromu semptomları

İRRİTABL BAĞIRSAK SENDROMU BELİRTLİLERİ?

Semptomlar bireysel olarak farklılık göstermektedir. Ancak temel semptomları arasında karın ağrısı, karında rahatsızlık hissi, şişkinlik, kabız veya ishal bulunmaktadır. En çok şikâyet edilen semptomlar ise acil defekasyon (dışkılama) isteği, dışkılama sayısı ve şişkinlik olarak belirtilmektedir.

Hastalar tarafından genellikle kramp şeklinde, şiddeti değişken ve karnın alt bölgesinde bulunan karın ağrısı tarif edilmektedir. Karın ağrısının gece uyandırması veya uyandırmaması ayırt edici nitelikte sayılmaktadır. İshal ve kabız semptomları bulunan bireylerde, dışkılama sonrası tam olarak boşalamama hissi olabilmekte ve dışkı yapışkan, sümüksü görünebilmektedir. Ayrıca dışkılama sonrası gelen rahatlama da İBS semptomlarında yer almaktadır. Belirtilere göre farklı alt türlere ayrılmaktadır. Alınan tanıya göre medikal ve beslenme tedavisi uygulanmaktadır. Semptomlar aralıklı olup, haftalarca semptomsuz dönemler olabilmektedir. Bağırsak dışı semptomlarında ise, erken doyma, bulantı, gaz, reflü ve hazımsızlık gibi sindirim sistemi sorunları görülebilmektedir. Ayrıca seksüel disfonksiyon, regl olamama, kronik yorgunluk gibi, sindirim sistemi dışında belirtiler saptanmaktadır.

UYGULANAN TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELER?

Günümüzde kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Tedavi yöntemi, semptomlara göre düzenlemektedir.  Semptomların şiddetine bağlı olarak, sindirim sistemi hareketliliğini azaltacak veya arttıracak, karın içi hassasiyeti düzenleyen ve eşlik eden psikolojik semptomlara göre ilaç tedavisi uygulanmaktadır. Bunlara ek olarak, beslenme tedavisi de büyük önem taşımaktadır.

İRRİTABL BAĞIRSAK SENDROMU VE BESLENME TEDAVİSİ

İrritable bağırsak hastalığında beslenme tedavisinin asıl amacı yeterli ve dengeli besin alımını sağlamaktır. Beslenme düzeninde, tamamen semptomlar çevresinde şekillenerek düzenlenerek ilerlenmektedir. Semptomlara yönelik besinler beslenmeden çıkarılmalı veya eklenmektedir. Bütün semptomlar bir arada düşünülerek beslenme düzeni oluşturulmaktadır. Çoğu hastanın semptomları, yemek sonra şiddetlenmektedir. Genel anlamda yeterli sıvı alımına, az az ve sık sık beslenmeye önem verilmektedir. Gaz yapıcı besinler ve acı baharatların kullanımı önerilmemektedir. Çiğ sebze, meyve ve süt semptom arttırma riski nedeniyle kişi kontrollü bir şekilde, bu besinleri tüketebilmektedir.

Uygulanan beslenme tedavilerinde çeşitli diyet modeli yaklaşımları bulunmaktadır.

FODMAPs DİYETİ

Bu diyet modelinde, kurubaklagiller, şeker, sebzeler ve fruktoz içeriği yüksek meyveler tamamen çıkarılmaktadır. FODMAP listesinde yer alan besinler, bağırsak içerisinde fazla su toplanmasına neden olmaktadır ve bu nedenle çok fazla tüketildiklerinde sindirimde ve emilimde probleme neden olabilmektedir. Sindirim ve emilim sırasında oluşan problemlere bağlı olarak İBS semptomları oluşabilmektedir. Çıkarılan besinlerin yerine kullanabileceğiniz besinler listelenerek beslenme düzeni oluşturulmaktadır. Günlük hayatta çok sık kullanılan besinlerin FODMAP içermesi nedeniyle uygulanması zor bir diyet olarak düşünülmektedir. Fakat bu diyet modelinin uygulanması ile beraber yaşanan sindirim ve emilim sorunlarının azalması nedeniyle semptomların görülme sıklığı azalmaktadır.

glutensiz beslenme irritabl bağırsak sendromu

GLUTENSİZ BESLENME UYGULANABİLİR Mİ?

Bağırsak ile her durumla bağdaştırılan gluten, irritabl bağırsak sendromu ile de yakından ilişkilendirilmektedir. İBS’ye çölyak eşlik etmemesine rağmen gluten alımı ile bireylerin semptomlarında artış görülebilmektedir. Semptomları azalttığı için bireyler glutensiz diyetini huzursuz bağırsak sendromunda uygulayabilmektedir.

Glutensiz diyet ve irritabl bağırsak sendromunun ilişkilendirilmesinin sebeplerinden biri de glutensiz diyet ile beraber yüksek FODMAP içeren besinlerin tüketiminin azalması olarak düşünülmektedir. Bu konu hakkında net bir kanıya varılamaması ile beraber, 2021 de yapılan bir çalışmada, glutensiz diyet ve huzursuz bağırsak sendromu arasındaki ilişkinin çelişkili olduğu bildirilmektedir. Çalışmada, glutensiz diyet ve irritabl bağırsak sendromunu ilişkilendirmekten daha çok günlük alınan enerjinin alımının azaltılmasının semptomları azaltabileceğini düşündürdüğünü belirtmektedir. Ancak kişiye özgü diyet modelinin semptomlara göre hazırlanmasının gerektiğini vurgulamaktadır. Yapılan başka bir çalışmada ise, glutensiz diyetin huzursuz bağırsak sendromu semptomlarında (ishal, karın ağrısı ve bulantı) iyileşmesinde olumlu etkiye sahip olduğu bildirilmektedir. Birçok çalışmanın olumlu veya olumsuz sonuçlar verdiği bildirilmektedir.

Son olarak 2022’de yayımlanan bir meta-analiz çalışmasında, glutensiz diyetin huzursuz bağırsak sendromu semptomları üzerinde olumlu etkileri olduğu görülmektedir.

Sonuç olarak belirli bir nedeni, net bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Semptomların İBS türüne ve kişiye göre değişkenlik göstermesine bağlı olarak tedavi şekli değişmektedir.

Bireyin yaşadığı sindirim ve emilim sorunları göz önünde bulundurularak en kaliteli beslenme düzeni oluşturulmalıdır. Gereksiz yere besinsel kısıtlamalara gidilmemelidir. Tolere edilebilen ve semptom oluşturmayan besinlerin tüketimi sağlanmalıdır.

Glutensiz diyeti irritabl bağırsak sendromunda uygulamak için gluten içeren bir besinin tüketildiğinde semptomların gözlemlenmesi gerekmektedir. Kişinin semptomlarına bağlı kalarak, diyet modelleri birbiri içerisinde entegre edilebilmektedir.  Glutensiz diyet, huzursuz bağırsak sendromunda önerilen FODMAP diyetine de kolaylıkla entegre edilebilir bir diyet modelidir.

Yorum bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site reCAPTCHA korumasındadır. Google Gizlilik Politikası ve Hizmet Şartları geçerlidir.