Glutenaz
Glutenin immünojenik peptitlerini sindirebilen ve onları toksik olmayan hâle getirebilen mikrobiyal ve bitkisel kaynaklı olarak laboratuvar ölçekli üretilen enzimlere yaygın olarak “glutenaz” denmektedir (Bethune ve Khosla, 2012). Gluten intoleransına karşı tek tedavi metodunun glutensiz beslenme olduğu, bunun haricinde diğer tedavi alternatifleri arasında ise ilk sırada gluten ön sindirimini sağlayan glutenaz kullanımı olduğu öne sürülmektedir (Artan, 2012).
Gluteni parçalayan enzimler, gluten-free diyete (GFD) yardımcı olmak için uygulanabilir bir “Oral Enzimatik Terapi”olarak önerilmekte ve tüketiciler tarafından kabul görmektedir (Kivelä vd., 2020). Yanı sıra, glutenazlar, gastrik (mide-bağırsak) pH’ına ve sindirim sistemi enzimlerine (pepsin, tripsin, vb.) karşı dayanıklı kalmalı, etkinliklerini kaybetmemeli ve böylece ince bağırsağa ulaşan gluten peptitleri ile çölyak hastalığına özgü immün reaksiyonları sindirim koşullarında aktif kalarak önlemelidir (Mamone vd., 2022).
Yukarıda bahsedildiği üzere mikrobiyal veya bitkisel kaynaklı olabilen bu enzimlerin, mikrobiyal formlarından bir tanesi olan Endoproteaz 40 (E40, Nemysis Ltd.), yakın zamanda toprak aktinomiseti Actinoallomurus A8 bakterisinden salgılanan bir protein olarak keşfedildi ve bilim insanlarınca rekombinant aktif formu Streptomyces lividans TK24 bakterisi tarafından üretildi (Cavaletti vd., 2019). Bu protein, çölyak hastalarından izole edilen T hücrelerine (enfekte hücrelerin tanımlanması ve onlarla mücadele edilmesi) maruz kaldığında interferon (IFN)-γ salınımını güçlü bir şekilde azaltarak, tüm gliadin proteinlerini (çölyak hastalığı ve gluten hassasiyetinden sorumlu olan gluten bileşiği) parçaladığı ortaya çıkmıştır. E40’ın daha önce 4-6 arasındaki pH’ta maksimum düzeyde aktif olduğu ve gastrik ve duodenal proteazlar tarafından sindirime tamamen dirençli olduğu bildirilmiştir (Cavaletti vd., 2019).
Glutenaz: Avantaj mı Dezavantaj Mı?
Mamone vd. (2022), E40’ı test etmek için yürüttükleri bir çalışmada, enzimin Triticum durum buğdayından makarna, Triticum aestivum yumuşak buğdayından ekmek, arpa ve buğday maltından bira gibi gerçek katı ve sıvı gıda matrikslerinde gluteni parçalama kapasitesini araştırmışlardır. Laboratuvar ortamında yapay bir sindirim sistemi modelinde denedikleri enzim etkinliği, E40’ın çölyak hastalığının oral enzimatik terapisi için umut vaat etmektedir.
Ancak glutenaz enziminin sorgulandığı geniş çaplı yapılan bir soruşturmada, bu tür enzimleri içeren diyet takviyelerinin yarar yerine zarar verdiği ve tavsiye edilmeyen ürünler olduğu gösterilmiştir (Krishnareddy vd., 2017). Bu ürünlerin adları, hiçbir bilimsel dayanağı olmayan etiketler ve web sitelerindeki iddialarla destekleniyor gibi görünen sahte iddialarda yer almıştır. Google arama verileri, çölyaklı hastalar tarafından büyük ilgi ve dolayısıyla olası kullanım önermesine karşın, bu ‘ilaçlar’ konusunda daha fazla gözetim olması gerektiğine dair olumsuz beyanda bulunan yayınları da kapsamaktadır.
Örnek Etiket İncelemeleri
| Marka | Adet/kutu | Kullanım | İçindekiler | Fiyat |
| NUTRIMEDICAL | 90 kapsül | Gluten içeren bir yemek veya atıştırmadan önce 2-3 damla tavsiye edilmektedir. | BioCore DPP IV – Aspergillus oryzae ve Aspergillus malleus‘tan harmanlanmış proteazlar | $32.50 |
| ASSOS | 60 kapsül | Her öğün ile birlikte yeterli miktarda su ile 1-3 kapsül şeklinde alınabilir. Günlük alım dozu 12 kapsülü aşmamalıdır. | Prolil oligopeptidaz ve Kalsiyum (Ca)* *Kalsiyum, Lithothamnion calcareum’dan elde edilmiştir. | 289,00₺ |
| GREEN MADE | 30 kapsül | Gluten içerebilecek bir öğün öncesi 1 kapsül alınmalıdır. | Gluteni inaktif eden proline özgü bir endopeptidaz olan Tolerase G | $10.00 |
| DOUGLAS LABORATORIES | 60 kapsül | Yetişkinler veya 3+ yaş çocuklar, günde 3 defaya kadar veya bir sağlık uzmanının önerdiği şekilde yemekle birlikte 1 tablet çiğneyebilir. | Tolerase G Prolil Endopeptidaz (A.niger’den elde edilmiştir) BioCore Dairy I – Aspergillus oryzae ve Aspergillus niger’den harmanlanmış proteazlar ve laktaz | $37.70 |
DİKKAT! Mannitol, ksilitol, ayçiçeği lesitini, organik akasya sakızı, doğal karışık dut ve vişne aroması, sitrik asit, vb. bileşenler ürün bazında farklılık gösterir. Bunlar ek amaçlar için (tatlandırma, nem ve topaklanmanın önlenmesi, vs.) kullanılabilmektedir. Sonuç olarak takviye gıdalar herhangi bir hastalığı teşhis etmek, tedavi etmek veya önlemek için tasarlanmamıştır. İhtiyaç durumunda hekim kontrolünde kullanımları ve takipleri gerekmektedir. Vegan ve laktoz-free kapsül opsiyonları da mevcuttur.
Kaynakça
Krishnareddy, S., Stier, K., Recanati, M., Lebwohl, B., Green, P. H. (2017). Commercially available glutenases: a potential hazard in coeliac disease. Therapeutic advances in gastroenterology, 10(6), 473-481.
Mamone, G., Comelli, M. C., Vitale, S., Di Stasio, L., Kessler, K., Mottola, I., …, Gianfrani, C. (2022). E40 glutenase detoxification capabilities of residual gluten immunogenic peptides in in vitro gastrointestinal digesta of food matrices made of soft and durum wheat. Frontiers in Nutrition, 9.
