OTOİMMÜN HASTALIK NEDİR?
İmmün sistemi (bağışıklık sistemi) ve sağlığımızı koruyabilmemiz için sürekli olarak desteklenmesi gerektiğini bilmekteyiz. COVİD-19’la beraber bağışıklık sistemini güçlendirmeye daha da dikkat eder hale geldik. Otoimmün hastalıklarda, immünolojik toleransın bozulması nedeniyle, vücudun kendi antijenlerine karşı yanıt, savunma oluşturmaktadır. Yani bağışıklık sistemi, vücut içerisinde herhangi bir organı veya dokuyu yabancı olarak algılayarak, sizi korumak amaçlı savunmaya geçmektedir.
OTOİMMÜN TİROİD HASTALIKLARI NELERDİR?
Tiroid fonksiyonlarının bozulması son zamanlarda sık görülen hastalıklardandır. Tiroid otoantijenlerine karşı azalan otoimmün tolerans nedeniyle otoimmün tiroid hastalıkları oluşmaktadır. Otoimmün tiroid hastalıkları içerisinde en sık Hashimoto Tiroidi (HT) ve Graves’ Hastalığı (GH) görülmektedir. Graves’ Hastalığı, tiroid hormonunun toksik etki yaratması ile oluşmaktadır. Halk arasında Zehirli Guatr olark da adlandırılmaktadır. Ayrıca Hashimoto Tiroidi ise genellikle tiroid bezlerinin yavaş çalışması ile seyretmektedir. Her iki hastalıktan sonra en sık Postpartum Tirodi (PPT) (Doğum sonrası tiroid bozukluğu) gözlemlenmektedir. İlaç kullanımı ve çevresel faktörlere bağlı olarak otoimmün tiroid hastalıkları görülebilmektedir.
HİPOTİROİDİ VE HİPERTİROİDİ NEDİR? BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hipotiroidi, tiroid hormonun yetersizliği veya etkinsizliği olarak tanımlanmaktadır. Belirtileri hareketlerde ve konuşmalarda yavaşlama, reflekslerde azalma, bradikardi, ciltte kalınlaşma, yüzde ödem oluşumu şeklinde sıralanabilmektedir.
Hipertiroidi ise, hipotiroidinin tam tersi olarak, tiroid hormon yapımının artmasından kaynaklanmaktadır. Kilo kaybı, kaslarda zayıflık, ellerde titreme, uyumada zorluk, saçlarda incelme ve dökülme, ciltte incelme ve nemlilik ve aşırı terleme, bağırsak hareketlerinde artma,ishal, sinirlilik, adet düzensizliği, guatr, sıcağa tahammül edememe gibi belirtiler gözlemlenmektedir.
HASHİMOTO TİROİDİ NEDİR? BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hashimoto tiroidi, tahrip olmuş tiroid hücreleri nedeniyle tiroid hormon üretiminin azalmasına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Otoimmün kökenli hastalıklar listesinde yer almaktadır. Zaman zaman guatr eşlik edebilmektedir. Çoğunlukla hipotiroidi eşlik etmesine rağmen her zaman hipotiroidi gözlemlenmemektedir. İki şekilde sınıflandırılmakta ve 6 çeşidi bulunmaktadır.
Hashimoto tiroidi altında yatan sebepler arasında kalıtsal özellikler, tiriod hiperplazisi, diğer otoimmün hastalıkların varlığı yer almaktadır. Aynı zamanda Selenyum mineralinin eksikliği hastalığın oluşmasına neden olabilmektedir.
Hashimoto’nun kendine özgü bir belirtisi yoktur. Fakat Hashimoto tiroidinde, hipotiroidi gelişmesi ile beraber kabızlık, soğuğa tahammülsüzlük, kuru cilt,kaba ve sert saçlar, kırılgan ve ince yapıda tırnaklar, bradikardi, bradipne, oligomenore, anemi, konstrasyon güçlüğü ve depresyon gibi klinik bulgular gözlemlenebilmektedir. Hipotiroidi gelişmediği durumlarda ise doktor takibinin sıkı bir şekilde yapılara kan değerlerinin kontrol edilmesi gerekmektedir.
Hashimoto hastalığına ek olarak, hipotiroid hastalığına romatizmal hastalıklar, vitiligo, addison hastalığı, besin intoleransı veya allerjileri ve çölyak hastalığı gibi otoimmün hastalıklar eşlik edebilmektedir. Son zamanlarda giderek artmaktadır. En sık görülme yaş aralığı 45-65 olarak gözlemlenmiş olmasına rağmen çocuklarda da görülebilmektedir. Erkeklere göre kadınlarda görülme sıklığı daha yüksektir. Yapılan çalışmalara göre Asyalılarda diğer toplumlara göre daha fazla görülmektedir. Bazı çalışmalar, sigaranın antikor seviyelerini düşürdüğü için hipotiroidi riskini azalttığını söylemektedir.
GRAVES’ HASTALIĞI NEDİR? BELİRTİLERİ NELERDİR?
Graves’ Hastalığı, halk arasında zehirli guatr olarak da adlandırılmaktadır. Tiroid hormonlarının, kanda yüksekliği ile karakterizedir. Hashimoto Trioidi ile beraber en sık görülen otoimmün tiroid hastalıklarındandır. Hipertiroidizimden sorumlu olduğu düşünülmektedir.
Belirtileri arasında çarpıntı, halsizlik, terleme, sinirlilik, sıcağa tahammülsüzlük, yorgunluk ve uykusuzlukluk bulunmaktadır. Bu sık belirtilere ek olarak, göz bulguları, cilt sorunları ve akropati gözlemlenebilmektedir.
Hashimoto’nun aksine sebepleri altında yatan nedenlerde sigara özellikle göze çarpmaktadır.
OTOİMMÜN TİROİD HASTALIKLARI ÇÖLYAK HASTALIĞI İLE İLİŞKİLİ MİDİR?
Çölyak Hastalığı ile beraber en sık tiroid bezlerinde fonksiyon bozukluğu (Hashimoto Tiroidi, hipotiroidi vb.) gözlemlenmektedir. Gluten Enteropatisi olarak da adlandırılan çölyak, glutene bağlı otoimmün bağırsak hastalığıdır. Çölyak hastalığında oluşan otoimmün ajanların, hashimoto veya hipotiroidi oluşumuna neden olabileceği düşünülmektedir. Her iki hastalığın da aynı risk faktörlerine ve çok benzer genetik altyapıya sahip olduğu bilinmektedir. Bu da otoimmün tiroid hastalıkları varlığında glutensiz diyet uygulamasının tedavi edici olabileceği düşündürmektedir.
İki hastalığın arasında çeşitli bağlantı mekanizmaları oluşturulmaktadır.
SELENYUM: Çölyak hastalığında, bağırsaktaki emilim yapan yüzeyin yapısının bozulmasına bağlı olarak selenyum emiliminde azalma gözlemlenmektedir. Aynı zamanda Hashimoto Tiroidinin oluşması altında yatan sebeplerden biri de selenyum eksikliği olduğu bilinmektedir.
D VİTAMİNİ: D vitamininin, immün sistemde ve otoimmün süreçte çok önemli bir rol aldığı birçok çalışma ile açıklanmaktadır. Aynı zamanda immünolojik toleransı da arttırdığı bilinmektedir. Yapılan çalışmalarda, çölyak hastalığı ve otoimmün tiroid hastalıklarında kanda düşük seviyelerde D vitamini gözlenmektedir.
BAĞIRSAK MİKROBİYOTASI: Sağlıklı bir bağırsak mikrobiyotasına sahip olmak büyük önem taşımaktadır. Bağışıklık sisteminin önemli bir parçası olan bağırsak mikrobiyotasının sağlıksız olması, otoimmün toleransın azalmasına bağlı olarak, otoimmün hastalıkların tetiklenmesine neden olabileceği düşünülmektedir.
BAĞIRSAK GEÇİRGENLİĞİ: Bağırsak geçirgenliğinin artışı, otoimmün hastalıkların gelişimi ile ilişkilendirilmektedir. Bağırsak geçirgenliğinin artışına bağlı olarak vücut içerisinde proinflamatuar moleküllerin, bakteriyal toksinlerin bağırsaktan kana geçişi artmaktadır.
YAPILAN ÇALIŞMALARA GÖRE!!
Yapılan bir meta analiz çalışmasında, çölyaklı hastası bireylerde hipotiroidi riski sağlıklı bireylere oranla daha fazla gözlemlendiği belirtilmektedir. Bazı çalışmalar, glutensiz diyetin, otoimmün tiroid hastalıklarında anlamlı bir etkisi olmadığını savunmaktadır. Fakat bunun aksine yapılan birçok güncel çalışmada, sıkı bir şekilde glutensiz diyet uygulayan hastaların tiroid fonksiyonlarında düzelme gözlemlendiğini rapor etmektedir. Aynı zamanda çölyak hastalığının tedavi edilmemesi sonucunda, otoimmün tiroid hastalıklarında kullanılan levotiroksin tedavisi, istenilen sonuçlara elde edilmeyebilmektedir.
2021 yılında yaklaşık aralarında 14,201 çölyak hastası bulunan, 68 bin kişi ile yapılan bir çalışmada, çölyak hastalarında otoimmün tiroid hastalıkları (hipotiroidizm ve hashimoto) oranı daha yüksek gözlemlenmektedir. Bu sonuca bağlı olarak, glutensiz diyetin otoimmün tiroid hastalıklarının gelişmesine karşı koruyucu etki sağladığı ileri sürülmektedir.
2022 yılında hazırlanan bir derlemede, otoimmün tiroid hastalıklarında glutensiz diyetin uygulanmasının geçerliliği çelişkili bulunmaktadır. Buna rağmen yapılan araştırmalar değerlendirildiği zaman, otoimmün tiroid hastalığı olan bireylerde glutensiz diyet uygulanması, klinik bulgularda olum etki sağladığı gözlemlenmektedir.
OTOİMMÜN TİROİD HASTALIKLARINDA GLUTENSİZ DİYET ÇARE OLABİLİR Mİ?
Glutensiz diyetin çokça ilişkilendirildiği durumlardan birisi… Otoimmün tiroid hastalıklar ve glutensiz diyet net olarak ilişkilendirilemese de, otoimmün tiroid hastalıklarında glutensiz diyet uygulanması sonucu klinik belirtilerin ve kan değerlerinin düşmesinde yardımcı olduğu gözlemlenmektedir.
Dikkat edilmesi gereken önemli konulardan biri glutensiz diyet uygulanırken mutlaka besin içeriklerinin doğru ve dengeli bir şekilde alınmasıdır. Glutensiz diyette başlıca karbonhidrat ve B grubu vitaminlerinin kaynağı olan tahıllar sınırlandırılmaktadır. Doğru ve dengeli bir şekilde hazırlanmamış glutensiz diyette makro ve mikro besin öğesi yetersizlikleri gözlemlenmektedir. Besinsel takviyelerin (vitamin ve mineral takviyeleri) mutlaka dikkatli bir şekilde kullanılması gerekmektedir.
Otoimmün tiroid hastalıklarında glutensiz diyetin önerilmesinin yanı sıra otoimmün hastalıklar olarak adlandırılan diğer hastalıklarında klinik bulgularını azaltmaya yönelik glutensiz diyet uygulanabileceği düşünülmektedir.
