Çölyak hastalığı yada diğer adıyla gluten entropisi, bağırsaktaki sindirimi sağlayan tüylü yüzeylerin yani villüs hücrelerinin dökülmesi ve asıl işlevi olan tüketilen besinlerin vücuda kazandırılması işlevini yapamaması durumunda ortaya çıkan bir durumdur. Yani bir geçirgenlik sorunudur ve bu bebeklerde de tespit edilebilir. Bebeklerde çölyak hastalığı belirtileri ve tanısı üzerine yazının devamında bilgi verilmiştir.
Geçilmesi gereken, içeri alması gereken maddeleri alamaması durumunda genellikle büyüme gelişme geriliği görülür. Bu hasar içerisinde gluten bulunan tüm gıdalar yenildiğinde meydana gelir. Yani buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale gibi tahılların içerisinde bulunan gluten isimli bir protein bu hastalığın asıl sebebidir. Gluten buğday demek değildir. Buğday içinde belki 20 tane 30 tane protein var ve bunların hepsinin bileşimi belli. Orandaki birleşim buğday yada arpa proteinini oluşturur. Bunlar içinde bulunan sadece bir protein olan glutenin varlığı orada o hastalığın oluşumuna sebep olur. Yani bu protein içerinde bulunduran hangi maddeyi alırsanız alın bağırsaklar aynı etkiyi yapacaktır ve yeterince besin alamayacaktır. Bu da büyüme geriliğine sebep olur.
Bebeklerde Çölyak Hastalığı Genetik Midir?
Çölyak hastalığı bir genetik hastalıktır. Anneden ve babadan geçen genler üzerinden çocuğa aktarılır. Çölyak hastalığının çoğu zaman bebeklerde erken yaş grubunda görüldüğü söylenebilir. Ancak az da olsa ileri yaş grubunda da görülebildiğine dair literatürel çalışmalar da vardır. Ancak genellikle erken çocukluk döneminde bir çocuğun kilo almasında bozukluk, büyüme ve gelişme geriliği şeklinde hastaların doktorlara başvurmasıyla tespit edilmektedir.
Çölyak hastalığı vücutta immünolojik cevabı tetikleyen çevresel ve genetik faktörlerin birlikte rol oynaması sonucunda doğar. Yani çocukta genetik olarak bir hazırlık olması lazım. Çevresel etkilerin bu genetik yapıyı başlatması gerekmektedir. Başlatıcı bir düzenek gerekir. Bunu tam olarak neyin başlattığını bilmemekle genellikle geçirilen virüs enfeksiyonları yada kullanılan kimyasal bol maddelerin bunu başlattığına dair bazı söylentiler vardır ve olayın zaten münesibbi olması nedeniyle glutenli gıdaların da başlıca sebebi olduğu söylenebilir. Peki burada şöyle bir soru aklımıza gelecektir:”Glutenli gıda hiç mi tüketmememiz lazım?”. Sadece çölyak hastalığı bulunan kişilerin tüketmemesi gereken bir durumdur. Tanı koymada altın standart bağırsaktan biyopsi alınması, örnek alınması ve bunun patolojik olarak incelenmesidir.
Peki aklınıza gelebilecek çevresel faktörler ve bu faktörlere karşı alınabilecek tedbirler var mı? Varsa bunlar neler? Mesela eğer şüpheniz varsa anne sütünün verilmesini düşünebilirsiniz ya da kullanılan mamanın türü içerisinde gluten bulunmamasını sağlayabilirsiniz. Günlük alınan gluten miktarını sıfıra indirmeye çalışabilirsiniz. Anne sütünü teşvik eden hastanelerde doğum yapmanızı önermekteyiz.
Bebeklerde yada Çocuklarda Çölyak Hastalığı Tanısı Koymak, Belirtileri Nelerdir?
Çölyak belirtileri, tanısı, komplikasyonları neler? Çölyak erişkinler yada çocuklarda neleri görmeliyiz?
Bazı bireylerde çölyak hastalığı hiçbir yıllarca tanı, hiçbir belirti vermeyebilir veya çok hafif seyredebilir ve kolayca gözden kaçabilir. Anlayacağınız üzere hastalık herkeste şöyle gider diyemeyiz. Şüphe edilen durumda endoskopi, kolonoskopi yapılması gerekir ancak endoskopi de kolonoskopi de oldulça yoğun ve zor bir süreç. O yüzden genellikle en son aşamada patolojik raporu alarak tanı koyma aşaması seyreder .
Çölyak hastalığı olan çocuklarda özellikle karın ağrısı vardır. Karnında şişkinlik, ishal , huzursuzluk, iştahsızlık vardır. Büyüme ve gelişme geriliği, enfeksiyonlarda artış vardır. Kilo almama görülür. Çocukların boyunun uzamasında bir yavaşlama fark edersiniz. Bebekler bir persentil kaybeder. Yani normalde gittiği aralıktan yavaş yavaş aşağı düşmeye başlar. Bazı vitamin ve minerallerde eksiklik görülür. Bu durumda şüphelenerek mecburen adım atılması gerekir.
Yetişkinlerde Çölyak Hastalığı Belirtileri
İleri yaşlarda hastalığın belirtileri daha geniş yelpazede tanınabilir. Erişkinlerde özellikle yıllar içerisinde olan karın bölgesinde ön tarafa doğru şişkinlik. Yaşa göre kilonun az olması, kas zayıflığı, kansızlık, dışkıda anormallik, özellikle büyük tuvalet ihtiyacının artması, sık sık ishal olunması, kusmalar, bezginlik hali, nedeni bilinmeyen karaciğer hastalıkları, büyüme geriliği, ağız içinde oluşan aftlar, iştahsızlık, gaz şikayetleri, eklem ya da kemiklerde bazı ağrılarla oldukça sık şekilde karşılaşılmaktadır. Bunların dışında devamlı huzursuz olan, devamlı sıkıntı çıkaran bir insanın sinirlilik hali, ciltte kaşıntı ve dökülmeler erişkin çölyak hastalarında görülebilecek başlıca sıkıntılardır.
Çölyak hastalığının kesin tanısı için bağırsaktan bir parça alınması ve bunun patolojik olarak izlenmesi gerekir. Yani endoskopi ya da kolonoskopi ile tanı mümkündür.
Bebeklerde Çölyak Düşündüren(İlişkili) Hastalıklar
Özellikle Tip 1 diyabet(çocuk tipi) denilen şeker hastalığında oldukça sık görülür. İkincisi otoimmün tiroid hastalığı, vücudun kendi kendine saldırdığı bir tiroid hastalığı. Yine otoimmün mekanizmayla gerçekleşen karaciğer hastalığı. Selektif İmmünoglobulin A (IgA) eksikliği. Down sendromu, turner sendromu, williams sendromu gibi özel sendromlarda da çölyak ihtimali artmıştır
Bebeklerde Çölyak hastalığı tedavi edilmezse yada umursanmazsa ne olur?
Çölyak hastalığının umursanmaması durumunda kısa ya da uzun sürede bir riski var mıdır?
En önemlisi vücut aldığı besinlerden yeterince yararlanamaz ve büyüme, gelişme geriliği olur. Anemiye benzer kansızlığın oluşması. Bunun dışında emilmeyen makro moleküllerin(B12, folik asit) emilmesine bağlı olarak megablastik anemi yani kansızlık bir başka çeşidi, kalsiyum ve K vitamini eksikliği, otoimmün hastalıkların sıklığının artması, kemik yapısında yeteri kadar maddenin bulunmaması nedeniyle osteoporoz, kısırlık ve sık düşük, annenin ya da çocuğun depresyon hali. Lenfoma ve kalın, ince bağırsaklardaki kanser sıklığının artması malesef çölyak hastalığını önemsememenin bir sonucudur.
Bebeklerde Çölyak Hastalığının Tedavisi
Çölyak hastalığının tek tedavisi ömür boyu glutensiz beslenmektir. Bir ürünün glutensiz kabul edilebilmesi için 20 ppm değerinin altında gluten bulundurması gerekmektedir.
Çölyak Hastaları İçin Güvenli Besinler
Tüm sebzeler, meyveler, bakliyatlar, katkısız katı ve sıvı yağlar, yumurta, bal, reçel, zeytin, et, balık, tavuk, mısır, pirinç, patates, kestane unu, soyu unu, üzüm çekirdeği unu,…
Eğer gluten entropiniz varsa içerisinde gluten olabilecek hiçbir şeyi tüketmemeniz lazım.
